نقد و بررسی فیلم های با تم دگرباشان جنسی. مستند شبیه دیگران باش

شبیه دیگران باش یا ترنسکشوال در ایران مستندی است به کارگردانی طناز عشاقیان که در سال ۲۰۰۸ درباره ترنسکشوالیسم در ایران ساخته شد. این مستند در جشنواره فیلم ساندنس و جشنواره فیلم برلین به نمایش گذاشته شد و برنده ۳ جایزه از این جشنواره شد.

طناز عشاقیان یک ایرانی مقیم امریکا و یک کارگردان است. وی پس از خواندن مقاله‌ای در نیویورک تایمز درباره قانونی بودن تغییر جنسیت در ایران، شگفت زده شد و ایده ساخت این مستند به ذهنش رسید. وی برای تامین سرمایه ساخت این مستند اقدام کرد ولی ناموفق بود. عشاقیان پس از تماس با روزنامه نگار انگلیسی که این مقاله را نوشته بود شماره دکتر بهرام میرجلالی و اقای کریمی نیا در تهران را از وی گرفت. عشاقیان راهی ایران شده و در معروفترین کلینیک تغییر جنسیت در ان زمان با خانواده‌ها و افراد مایل به تغییر جنسیت مصاحبه کرد تا سوژه‌های مناسب خود را پیدا کند. او متوجه شد ترنسکشوال‌های زن به مرد در زندگی خود پس از تغییر جنسیت موفق‌تر هستند و هیچ میلی به همکاری در ساخت این مستند ندارند زیرا از این که با این مستند به عنوان ترنسکشوال معرفی شوند، در زندگی شخصی خود ناراحت بودند.
خلاصه
مستند شبیه دیگران باش به مشکلات و مسائل ۲ فرد به نام‌های علی اصغر و انوش است. علی اصغر یک فرد ۲۴ ساله‌است که از رفتار دیگران با خود به ستوه امده و برای تغییر جنسیت به کلینیک میرداماد و دکتر میرجلالی مراجعه کرده‌است. وی هیچ علاقه‌ای به تغییر جنسیت ندارد و این کار را تنها به خاطر فشار اجتماعی انجام می‌دهد. خانواده علی اصغر وی را طرد کرده‌اند و علی اصغر پس ملاقات با ویدا (ترنسکشوال تازه عمل کرده) به کلینیک دکتر میرجلالی راهنمایی می‌شود. پس ازتغییر جنسیت نام نگار را برای خود انتخاب می‌کند و از خانواده طرد می‌شود. وی دچار افسردگی شدید شده‌است و اقدام به خودفروشی می‌کند.

انوش یک جوان ۲۰ ساله‌است که با ظاهر زنانه در جامعه حاضر می‌شود و دوست پسر انوش(علی) نیز از اینکه وی با این ظاهر باشد خوشحال است چون بیان می‌کند این ظاهر باعث می‌شود در خیابان امنیت بیشتری داشته باشند و مورد تمسخر مردم قرار نگیرند. مادر انوش از تغییر جنسیت انوش حمایت می‌کند. وی پس از تغییر جنسیت نام اناهیتا را برای خود انتخاب می‌کند و از این اقدام راضی است و ازدواج می‌کند.

در تمام فیلم این بحث است که هردوی این افراد به شدت خود را از همجنسگرایان جدا می‌دانند و این کار را زشت و ناپسند می‌دانند. در واقع منظور عشاقیان این بوده‌است که افراد زیادی در ایران تنها به خاطر اینکه همجنسگرایی گناه و ناپسند است اقدام به تغییر جنسیت می‌کنند و دلیل اینکه ترنسکشوال بودن در ایران راحت تر از همجنسگرا بودن است افراد سعی می‌کنند تا خود را ترنسکشوال معرفی کنند وی احساس کرد با مقایسه زندگی انوش و علی اهمیت نقش خانواده در ایران را می‌توان نشان داد.
جوایز کسب شده
مستند "شبیه دیگران باش" در سال ۲۰۰۸ در جشنواره فیلم ساندس کاندید جایزه بهترین فیلم از نظر داوران شد و در فستیوال فیلم برلین برنده ۳ جایزه teddy (جایزه‌ای که به فیلم‌هایی با مضمون دگرباشان تعلق می‌گیرد)، جایزه عفو بین‌الملل و همچنین جایزه بهترین فیلم از نگاه داوران شد.این مستند در فوریه ۲۰۰۸ از شبکه BBC با نام تغییر جنسیت در ایران پخش شد.Robert Koehler نویسنده روزنامه variety می‌گوید " شبیه دیگران باش یک پنجره به سوی یک بخش پنهان از یک کشور و همچنین یک مستند بدون تعصب است."[۶] در سال ۲۰۱۰ نیز مستند شبیه دیگران باش نامزد دریافت جایزه از بیست و یکمین جشنواره glaad شد.
نقدی بر این مستند
این مستند با این نوشته اغاز می‌شود" همجنسگرایی در ایران غیرقانونی است و مجازات اعدام دارد ولی ترنسکشوالیسم قانونی است و انجام می‌شود."

متأسفانه در این مستند هیچ بار علمی و مستندی وجود ندارد. باز هم اشتباه رایج و غلط مصطلحی انجام شده‌است که یک گرایش جسمی را با ترنسکشوالیسم مقایسه می‌کندو کارگردان این مستند به این مطلب توجه ن

در این مستند زندگی ۲ فرد به صورت موازی مورد بررسی قرار می‌گیرید علی اصغر (نگار) و انوش(اناهیتا). نگار بیان می‌کند وی هیچ علاقه‌ای به تغییر جنسیت ندارد و اگر در ایران نبود شاید هیچ گاه دست به این کار نمی‌زد ولی چون در ایران و تحت فشار جامعه به خاطر نوع پوشش است این کار را می‌کند. دلیل دیگر وی برای تغییر جنسیت ترس از گناه و شرم وی از همجنسگرایی است. در واقع نگار یک ترنسکشوال نیست بلکه طبق مقیاس هری بنجامین یک ترنس وستیت واقعی است ولی در این مستند هیچ صحبتی از این مطلب نمی‌شود و نگار را تا انتهای مستند یک ترنسکشوال می‌خواند و این شبهه را ایجاد می‌کند که یک ترنسکشوال اگر تحت فشار جامعه نباشد هیچوقت اقدام به تغییر جنسیت نمی‌کند. این مطلب در تضاد با تعریف ترنسکشوالیسم است. ""ترنسکشوال کسی است که با تمام وارونگی‌های موجود خود را متعلق به جنس دیگر (مرد به زن و زن به مرد) میداند و ارزو و میل شدیدی به گذراندن مراحل درمانی و جراحی برای تغییر جنسیت دارد.
در این مستند ۲ هدف و نتیجه گیریی وجود دارد: ۱. حمایت خانواده‌ها از ترنسکشوالیسم و ترنسکشوال تاثیر به سزایی در زندگی ترنس‌ها را دارد و نقش خانواده‌ها بسیار موثر است. ۲. افراد زیادی در ایران تنها به خاطر فرار از این مطلب که همجنسگرا خوانده شوند و مجازات شوند اقدام به تغییر جنسیت می‌کنند. هدف اول این مستند کاملاً واضح و روشن است و هر بیننده‌ای را متوجه می‌کند و به تفکر وا می‌دارد ولی هدف دوم این مستند به روشنی مشخص نیست و باعث شبهه و قضاوت غلط در بیننده می‌شود و این تصور را به وجود می‌اورد تمام ترنسکشوال‌ها تنها به خاطر فشار اجتماع و ترس اقدام به تغییر جنسیت می‌کنند و حتی هدف اول را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و خانواده را مصمم می‌کند تا این فرد را حمایت نکند.

اشکال وارد شده دیگر به این مستند این است که در این مستند هیچ صحبتی از اولین ترنسکشوال ایرانی به میان نمی‌آید در صورتی که بارزترین نمونه موفق ترنسکشوالیسم در ایران مریم خاتون پور ملک ارا است.

این مستند در بین ترنسکشوال‌های ایرانی مخالفان زیادی دارد و این مستند را یک سویه و غیر واقعی می‌دانند.

انسانها مانند هم عاشق نمیشوند.

 رفتار ها، احساس ها و انتظارهایشان در عشق متفاوت است.

به زبان علمی تر  "طرح واره عشق" در افراد مختلف براساس ویژگی های شخصیتیشان فرق می کند.

الین هتفیلد شش طرح واره برای عشق معرفی کرده است.



1.ایمن: این ها افرادی هستند که در عشق اعتماد به نفس خوبی دارند، خودشان را لایق برانگیختن احساس عاشقانه در طرف مقابل می بینند و همچنین به راحتی عشق می ورزند. به ندرت نگران طرد شدن از سوی معشوق هستند. هم زمانی که به معشوق نزدیک هستند احساس خوبی دارند هم در دوری او مضطرب نمی شوند. این افراد رابطه های عاشقانۀ مثبت و شادتری دارند و تعهد، صمیمیت و وابستگی متقابل بیشتری را در رابطه هاشان تجربه می کنند. بهترین عشق را افراد ایمنی تجربه می کنند که با فرد ایمن دیگر در ارتباط هستند.

2.چسبنده:  این ها اعتماد به نفس ضعیفی دارند. فکر می کنند طرف مقابل دوستشان ندارد.
 به شکل بیمارگونه ای به رابطه معتادند و به معشوق وابستگی بیش از حد نشان می دهند. تمام ترسشان از دست دادن معشوق است. می خواهند تمام وقت آزادشان را با معشوق سرکنند و رابطه با دوستانشان را قطع می کنند. به شکلی طرف مقابل را در رابطه گیر می اندازند. معمولا نیازغیر طبیعیشان به نزدیک کردن رابطه طرف مقابل را واپس می راند.

3.بيمناك: این ها از صمیمیت عاشقانه هراس دارند. بیشتر در مردها شیوع دارد. با کوچکترین ابراز عشق از طرف مقابل هراسان می شوند. هراسی که ریشه در ترس از دلبستگی دارد. معمولا معشوق را گیج می کنند. شکایت معشوقشان این است که نمی دانم چرا هرچه بیشتر به او محبت می کنم بیشتر از من دور می شود. این ها عشق را باری بر دوش خود می دانند و در تنهایی راحت ترند. بد ترین ترکیب رابطه فرد بیمناک با چسبنده است .

4.بي ثبات: این ها از همه سخت تر و گیج کننده ترند. ترکیبی از چسبنده و بیمناک هستند. وقتی از معشوق دورند اشتیاق زیادی به نزدیکی نشان می دهند و هنگامی که به او نزدیک می شوند ترس از دلبستگی غلبه می کند. آرزوی آن چه را ندارند می کنند ولی وقتی به دستش آوردند رهایش می کنند. نه در دوری شادند و نه در نزدیکی.

5.بی قید: این ها رابطه هایی سطحی دارند. هیچ میلی به سرمایه گذاری عاطفی در رابطه نشان نمی دهند. اشتباه ترین کار وارد شدن در یک رابطه جدی و تعهدآمیز با افراد بی قید است.

6.بي علاقه: این دسته به سادگی نسبت به عشق بی علاقه هستند. در زندگیشان اولویت های دیگری دارند و اگر هم به اجبار وارد رابطه عاطفی شوند هیچ تمایلی نشان نمی دهند.
 باید پذیرفت نیاز همه انسان ها به عشق یکسان نیست و هستند افرادی که اصلا علاقه ای به برقراری یک رابطه عاطفی ندارند. نکته حائز اهمیت این است که بر خلاف باور عمومی، دو گروه آخر یعنی بی قید و بی علاقه با ازدواج تغییر نمی کنند.
 اجبار خانواده برای ازدواج این افراد نه تنها مشکلشان را حل نمی کند بلکه در موارد زیادی مشکلشان بیشتر هم می شود.
کمک به این افراد تا حد زیادی از طریق مشاوره های روانپزشکی و روانشناسی امکان پذیر است.